کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی: نظارت بر حق شهروندی و عملکرد قوای سه‌گانه
کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی یکی از مهم‌ترین نهادهای نظارتی مجلس است که وظیفه اصلی آن رسیدگی به شکایات مردم در خصوص عملکرد قوای سه‌گانه کشور شامل قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضائیه است. این کمیسیون بر اساس اصل نود قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تأسیس شده و به‌عنوان یکی از ارکان اساسی شفافیت و پاسخگویی در نظام حکمرانی کشور نقش‌آفرینی می‌کند.
تاریخچه کمیسیون اصل ۹۰:
تاریخ تأسیس این کمیسیون به سال ۱۳۵۹ و هم‌زمان با آغاز به کار نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بازمی‌گردد. هدف از تشکیل این نهاد، افزایش دقت در نظارت بر قوای حکومتی و فراهم کردن بستری برای رسیدگی به شکایات عمومی از رفتار و عملکرد این قوا بود. اگرچه در ابتدا این کمیسیون فعالیت محدودی داشت، اما به مرور زمان و به‌ویژه در دوره‌های هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی، دامنه عملکرد و تأثیرگذاری آن گسترش یافت.
وظایف و اختیارات کمیسیون:
مطابق اصل ۹۰ قانون اساسی، این کمیسیون دارای وظایف و اختیارات زیر است:
۱. رسیدگی به شکایات مردم:
هر شهروند می‌تواند در صورت نارضایتی از عملکرد قوه مجریه، قضائیه یا مقننه، شکایت خود را به کمیسیون اصل ۹۰ ارائه دهد.
مجلس شورای اسلامی موظف به بررسی این شکایات و ارائه پاسخ به شاکی و نهادهای مربوطه است.
۲. نظارت بر قوای سه‌گانه:
کمیسیون اصل ۹۰ حق دارد از قوای سه‌گانه و نهادهای زیرمجموعه آن توضیح بخواهد.
در صورت شناسایی تخلفات، کمیسیون می‌تواند گزارش آن را به مراجع قضایی ارسال کند.
۳. اطلاع‌رسانی عمومی:
نتایج بررسی شکایات و گزارش‌های این کمیسیون باید به مراجع ذی‌صلاح یا در موارد خاص به عموم اعلام شود.
این گزارش‌ها ممکن است به جلسه علنی مجلس ارائه شوند تا ضمن تقویت نظارت عمومی، قوا نیز نسبت به عملکرد خود پاسخگوتر شوند.
۴. اصلاح و ساماندهی قوانین:
بررسی مواردی که منجر به شفافیت بیشتر در عملکرد مقامات مسئول و بهبود نظام حکمرانی می‌شود، از دیگر وظایف این کمیسیون است.
چگونگی عملکرد کمیسیون اصل ۹۰ این کمیسیون طبق ضوابط قانونی، اختیار مکاتبه با سازمان‌ها و مسئولان اجرایی را دارد. در مواقع لزوم می‌تواند از آن‌ها توضیح خواسته و درباره عملکردشان ارزیابی ارائه کند. در صورت عدم پاسخ مناسب یا تخلف، کمیسیون موارد را پیگیری و رسیدگی می‌کند. این فرآیند به‌عنوان شیوه‌ای مؤثر برای شناسایی و رفع تخلفات قوانین و عملکردها عمل می‌کند.
نقش کلیدی و اهداف کمیسیون
تشکیل کمیسیون اصل ۹۰ یکی از گام‌های کلیدی در تضمین حقوق شهروندی، شفافیت و اجرای عدالت است. این کمیسیون با پیگیری شکایات و بررسی عملکرد نهادهای مختلف، نقش مؤثری در اجرای صحیح اصول دموکراسی و رعایت قوانین اساسی ایران دارد. نقش نمایندگی مردم توسط این کمیسیون، به‌عنوان القای حس اطمینان و اعتماد عمومی به عدالت اجتماعی شناخته می‌شود.
ساختار و کمیته‌های فرعی
این کمیسیون شامل چندین کمیته فرعی تخصصی است که هر کدام به رسیدگی به شکایات خاص و موضوعات مرتبط با تخلفات و نظارت می‌پردازند. ساختار این کمیسیون به‌گونه‌ای طراحی شده است که مدیریت دقیق‌تر و مؤثرتری در پیگیری و ساماندهی شکایات ارائه دهد. این تقسیم وظایف به پاسخگویی سریع‌تر و کارآمدتر کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی یکی از بخش‌های حیاتی در نظام جمهوری اسلامی ایران است که با تمرکز بر رسیدگی به شکایات و نظارت بر قوای سه‌گانه، در راستای حفظ حقوق شهروندان، ارتقای شفافیت و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی عمل می‌کند. عملکرد بهینه این کمیسیون می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش سطح پاسخگویی و اعتماد عمومی در نظام حکومتی ایران داشته باشد.
