وزارت جهاد کشاورزی نقش مهمی در حفظ و توسعه اراضی کشاورزی دارد و قوانین متعددی برای مدیریت این حوزه تصویب شده است. در ادامه به برخی از قوانین و مواد قانونی مهم اشاره می‌شود:

1. قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها

این قانون در سال 1374 تصویب و در سال 1385 اصلاح شد. بر اساس ماده 1، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها خارج از محدوده شهرها جز در موارد ضروری ممنوع است1.

تشخیص اراضی مشمول این قانون بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است و نظرات آن برای مراجع قضایی اهمیت دارد.

2. تغییر کاربری مجاز

تغییر کاربری تنها در مواردی مانند احداث واحدهای دامداری، مرغداری، تولیدات گلخانه‌ای، یا سکونت شخصی تا 500 مترمربع با مجوز امکان‌پذیر است.

3. تخلفات و مجازات‌ها

هرگونه تغییر کاربری غیرمجاز جرم بوده و شامل قلع‌وقمع بنا و پرداخت جریمه نقدی می‌شود. رسیدگی به این جرائم در دادگاه کیفری دو انجام می‌شود.

4. واگذاری اراضی ملی و دولتی

واگذاری اراضی برای طرح‌های کشاورزی یا تولیدی با رعایت ضوابط خاص و تأیید کمیسیون‌های مربوطه انجام می‌شود. میزان واگذاری بسته به نوع طرح و منطقه متفاوت است.

5. تکالیف سازمان جهاد کشاورزی

سازمان موظف به استفاده از ادبیات محترمانه در تعاملات با شهروندان است و نمی‌تواند یک‌طرفه قراردادها را فسخ کند یا از مسئولیت‌های قانونی خود معاف شود